Amerika’daki diplomatik çevrelerden sızan bilgilere göre, şu sıralar ABD ile İran arasında nükleer anlaşmaya tekrar nasıl dönüleceği konusunda yoğun tartışmalar yaşanmaktadır.

Yaşanan tartışmaları üç başlık altında özetlemek mümkündür. Birincisi, anlaşmanın içeriğine yönelik yapılan tartışmalar. İkincisi, anlaşmanın zamanlamasına yönelik yapılan tartışmalar. Üçüncüsü, ilk adımın hangi tarafın atması gerektiğine yönelik yapılan tartışmalardır.

Beyaz Saray’da İran konusunda tartışmalar böyle devam ederken, geçtiğimiz günlerde ABD Dış İşleri Bakanı Anthony Blinken konuyla ilgili yaptığı açıklamada: ‘’müzakerelere bir an önce dönülmezse İran nükleer bomba için gerekli malzemeleri kısa zamanda temin edecektir’’ demişti.

Dikkat çekici bu açıklamanın görünen ve görünmeyen tarafları bulunmaktadır. Görünen tarafında uyarı yapılırken, görünmeyen tarafında ise İran’la yapılacak anlaşmanın zeminini hazırlamaktadır. Zira müzakerelerin başlamasını istemeyen İsrail ve bazı Körfez ülkelerine karşı Biden yönetiminin ileri sürecekleri bir gerekçe olacaktır.

Ancak ABD açısından ortada garip bir çelişki bulunmaktadır. Biden yönetimi, Trump’ın baskı politikasına bağlı olarak yaptırımları eleştirmişti ama bu uygulamaların hiçbirini henüz iptal etmedi.

Bu çelişkili durumun neden olduğu iki ihtimal olabilir. İlki, ABD’nin yeni yönetimi baskılarını sürdürme ihtimali, diğeri, İran’dan daha fazla taviz kopartma ihtimali. İkinci ihtimalin daha yüksek olduğunu belirtmeliyim.

Geçen haftaki yazımızda ABD’nin esas stratejisi, Afganistan’dan Akdeniz’e uzanan bir hattı kontrol etmeye çalışarak Çin ve Rusya’yı kuşatmak istediğini belirtmiştik. Tekrara düşmemek için merak edenler 7 Şubat 2021 tarihli yazımızı dinleyebilirler.

ABD Türkiye’nin güney sınırında bulunan terör örgütüne bu kadar silah vermesinin nedenlerinden biri de bu stratejinin bir parçasıdır. Dolaysıyla bu strateji iyi anlaşılmadan ABD’nin ‘’Ortadoğu’daki’’ adımları tam olarak anlaşılmaz.

ABD’nin ‘’Ortadoğu’’ bölgesinde izlediği bu strateji partiler üstü bir stratejidir. Ancak bu stratejinin gerçekleşmesi için Cumhuriyetçilerle Demokratların sadece yöntemleri farklıdır. Cumhuriyetçiler güçle, Demokratlar diplomasi ile bunu gerçekleştirmek istemektedir.

ABD İran’ı bölmeden Afganistan’dan Akdeniz’e uzanan hattı kontrol edemeyeceğinin farkındadır. Bu nedenle Demokratlar ilerde İran’ın bölünmesini kolaylaştıracak tavizler kopartarak müzakerelere dönmek istemektedir. Silah gücü yerine, diplomasi gücüyle bunu gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.

Joe Biden’ın Robert Malley’i İran’a özel elçi ataması tesadüfi değildir. Hatırlanacağı gibi Robert Malley Obam döneminde Milli Güvenlik Konseyi’nde ‘’Ortadoğu’’ dosyasından sorumluydu. İran’la yapılan müzakerelere Malley’de katılmıştı.

Robert Malley’in şu açıklamasına dikkatle bakın: ‘’İran’la baş edebilmek için azami baskı yerine azami diplomasi politikası uygulanmalı’’ demişti. Ayrıca Obama döneminde Malley, kimyasal silah kullanan Esat Rejimine cezai tedbir alma baskılarına şu gerekçeyle direnmişti: ‘’ Esad’ı cezalandırırsak İran’la yürüttüğümüz müzakereler baltalanır ve ABD’nin Ortadoğu’da asıl ulaşmak istediği hedefine zarar verir’’

ABD’nin ‘’Ortadoğu’da’’ ulaşmak istediği asıl hedef nedir? Eğer amacı petrol ise zaten alıyor, kargaşa ise fazlası var, askeri üs kurmaksa her tarafta üsleri zaten var. Ayrıca İster ‘’azami baskı’’ isterse ‘’azami diplomasi’’ olsun Amerika İran’ın nesiyle ve neden baş etmek zorunda?

İran’ı küçümsediğimi kimse düşünmesin aksine İran bölgenin önemli bir ülkesidir ama Amerika’nın baş etmek zorunda kaldığı kadar güçlü bir ülke olmadığını da herkes bilir. Dış politika analizlerinde özellikle kritik konular da devletlerin açıklamalarını okurken, ne söylediklerine değil, ne söylemediklerine odaklanmanın daha doğru olduğunu düşünürüm.

Bu bağlamda Robert Malley, İran’la ilgili açıklamasında neyi söylemeyerek gizlemeye çalışmış olabilir? Çin ve Rusya’yı kuşatmak amacıyla Afganistan’ı Akdeniz’e bağlayacak hattı kontrol etme stratejisini gizlemek için ‘’İran’la baş etmeyi’’ dillendirmektedir.

Robert Malley’in İran’la ilgili temel düşüncesi, İran’la çatışma yerine iyi ilişkiler geliştirme eğilimindedir. Böylece İran’ı içerden çürüterek amacına ulaşmak istemektedir. Diplomatik yollarla İran’ın bölünmesini kolaylaştıracak tavizler kopartabilirse hiçbir bedel ödemeden İran’ı İran’la çatıştırmayı arzulamaktadır.

Robert Malley’le birlikte bir kısım Amerikalının kafasında İran’ı Türkiye’ye karşı kışkırtma planın da olduğunu belirtmeliyim. Daha önce Türkiye’yi İran’a karşı kışkırtma planı başarısız olunca bu defa İran’ı kışkırtmayı deneyeceklerdir. İran’ın bütün bu tuzaklara düşüp düşmeyeceğini süreç içinde bekleyip göreceğiz.

Toparlayacak olursak ABD ‘’Ortadoğu’da’’ var olan kargaşayı daha da derinleştirerek İran’ı bölmek, Türkiye ve Pakistan’ı istikrarsızlaştırmak istemektedir. İran bütün bu gelişmeleri dikkatle takip eder Türkiye ve Pakistan’la ortak hareket ederse gelişmeler Amerika’nın aleyhine coğrafyanın lehine sonuçlanacaktır.

SesliMakale.com.tr