1 Aralık 2014

Ünlü sözün söylendiği yer Yalova.. Tarih 1930 yazı.. Bahçıvan koca bir çınar ağacını budamaktadır. Gazi der ki; “..sen hayatında hiç böyle bir ağaç yetiştirdin mi ki, kesmeye muktedir görüyorsun kendini...”

•

Hikâye (Afet İnan’ın naklettiğine göre) Atatürk’ün bir yurt gezisi sırasında başlar.. 21 Ağustos 1929’da, Cumhurbaşkanlığı’na ait Ertuğrul Yatı Dolmabahçe’den hareket eder..  Gazi, Bursa’ya gitmek üzere yola çıkmıştır.. Körfez’i dikine geçtikten sonra; Yalova, Gemlik, Nilüfer, Mudanya, Karacabey kıyısından geze geze gidilecektir.. Yalova’da durmak hesapta yoktur. Ancak tam Yalova İskelesi’ne yaklaşıldığında Paşa’nın dikkatini o muazzam çınar ağacı çeker.. Derhal tekne durdurulur ve Mustafa Kemal karaya çıkar.. Çınarın gölgesinde bir süre dinlenen Gazi, derhal buraya bir köşk yapılması talimatını verir.. Tekrar yatına biner ve yoluna devam eder..

•

Gazi’nin emriyle Köşk yapımı derhal başlar.. Bir ay gibi kısa bir zaman içinde dubleks, şirin, deniz manzaralı bir köşk kondurulur çınar ağacının dibine.. (Bu kadar kısa zamanda tamamlandığını nereden anlıyoruz? Afet İnan 21 Ağustos 1929 Bursa Gezisi’ni milat olarak veriyor.. Cumhuriyet Gazetesi ise 13 Eylül 1929 tarihli sayısında: “Gazi Hazretleri’nin Yalova Millet Çiftliği’nde inşa edilen köşkü ikmal edilmiştir” diye haber yapıyor.. )

•

Köşk zaman zaman Gazi geldiğinde kaldığı bir yer olarak varlığını sürdürürken, Köşk yetkilileri bir terslik fark ediyor..  Gazi’nin, “yanına Köşk yapılsın” dediği, o çınar ağacı, sorun çıkarmaya başlıyor..  Önce pencereler, derken duvarlar ve çatı çınarın kontrolsüz büyüyen dallarından olumsuz etkilenmeye başlıyor.. Bahçıvan elinde testere, kenarlardan başlayarak çınarı budamaya çalışıyor. Buduyor ki, Gazi görünce kızmasın diye.. Ancak tam tersi oluyor.. Bu budama işlemini görünce kızıyor Mustafa Kemal.. Rivayet olunur ki, o ünlü sözü işte bu anda söylüyor; “….sen hayatında hiç böyle bir ağaç yetiştirdin mi ki, kesmeye muktedir görüyorsun kendini….” Oysa Köşk çalışanları raporlarını hazırlamışlar bile.. Ağaç bir süre sonra değil pencere ve çatıya, bizzat kökünden köşkün temeline zarar verecek.. Sonuç?.. Kesilmesi şart…

•

Gazi Mustafa Kemal, çınarı kesmektense köşkü kaydırmayı daha akla mantığa uygun buluyor.. Vazifeyi İstanbul Belediyesi’ne veriyor.. (Ahmet Akyol’un ‘Atatürk ve Yalova’ kitabından) İşin başındaki isim Belediye Fen işleri Müdürü Yusuf Ziya Erdem..  Fiili yürütücü ise belediyenin başmühendisi Ali Galip Alnar.. Önce bir fizibilite yapıyorlar.. Sonra da sıvıyorlar kolları başlıyorlar çalışmaya.. Önce köşk çevresi hendek gibi kazılarak temele kadar iniliyor.. Ardından İstanbul’dan getirtilen tramvay rayları büyük bir dikkatle köşkün altından doğru iskele tarafına bakacak şekilde döşeniyor.. Bina küçük küçük kımıldatılarak rayların üzerine oturtuluyor..  24 Temmuz 1930 tarihine ait şantiye fotoğraflarında Gazi’nin de bizzat bu çalışmayı yerinde incelediğini görüyoruz.. Mustafa Kemal, beyaz pantolonu, beyaz şapkası ve cebinden koskocaman bir beyaz mendil fışkıran ütülü ceketiyle bir o yana bir bu yana koşturarak bu tarîhî ana tanıklık ediyor.. Dönemin Paris Büyükelçisi Fethi Okyar, o günü hatıratında şöyle anlatıyor; “ …. Gazi, otomobille Yalova’daki çiftliklerini gezdirdi. Araziyi, yapılan binaları ve altına kızaklar konarak bir küçük köşkün mevkiini beş on metre değiştirmek için nasıl çalışıldığını gördük….” 

•

Raylara yerleştirme işlemi tamamlandıktan sonra 8 Ağustos 1930 Cuma günü kaydırma çalışması başladı… İlk gün teras kaydırıldı. Dubleks yapının önünde tek katlı duran, denize nazır camekânlı bölüm.. Diğer ana bina da iki gün içinde yavaş yavaş yürütüldü.. Yapılan ölçümlere göre yapı toplam 5 metre kadar kaydırılmış oldu. Bir kısmı 4 metre 80 santim, bir kısmı ise 5 metre doğuya hareket etti... Böylece Köşk için insanüstü bir gayret sarf edilerek çınar ağacı kurtulmuş oldu.. CHP’li Yalova Belediye Başkanı’na saygılarımla.. Kalın sağlıcakla.

YeniAkit