1. Madde- Yargının anayasada “bağımsız” ibaresinden sonra “tarafsız” olduğu ibaresi ekleniyor.

2. Madde- Seçilme yaşı 18’e indiriliyor.

3. Madde- Meclis’in 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkarılıyor.

4. Madde- Seçim dönemi dört yıldan beş yıla çıkarılıyor.

5 ve 6. Maddeler- Hükümet artık Meclis’in içinden çıkmadığı, doğrudan halk tarafından seçildiği için, güven oylaması kalkıyor, bakanlar hakkında verilen gensoru sistemi de kaldırılıyor. Bakanların soruşturulması ve yargılanması ise diğer maddelerde düzenleniyor. Meclis, “genel görüşme”, “Meclis soruşturması”, “Meclis araştırması” ve “yazılı soru” gibi denetleme yetkilerini muhafaza ediyor.

7-8. Maddeler- Cumhurbaşkanı’nın seçilme/adaylık şartlarını ve görev/yetkilerini düzenliyor. Buna göre şu anki sistemde Başbakan ve Cumhurbaşkanı arasında bölünmüş olan yürütme yetkileri devlet başkanı olan seçilmiş Cumhurbaşkanı’nda toplanıyor.

9. ve 10. Maddeler- Bu madde Cumhurbaşkanı’nın cezai sorumluluklarını içeriyor. Şu anki anayasada cumhurbaşkanı yürütmenin ortağı ve çok geniş yetkilere sahip olduğu halde tamamen sorumsuz durumdadır. Düzenlemeyle Meclis’e Cumhurbaşkanı’nı 2/3 çoğunlukla fesih yetkisi verirken, görevleri hakkında işlediği tüm suçların da soruşturulmasının önünü açıyor. Aynı şekilde adi suçlardan da yargılanması sağlanıyor. 10. Madde’de ise cumhurbaşkanı yardımcılarının seçimi, görevleri ve cezai sorumlulukları düzenleniyor.

11. Madde- Meclis ile Cumhurbaşkanı arasındaki en önemli denge ve denetleme unsuru yer alıyor. Herhangi bir nedenle sistemde bir tıkanma olduğunda, Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verirken, kendisini de feshediyor. İki dönem için seçilebilecek cumhurbaşkanı bu şekilde bir dönemini kaybediyor. Meclis’in cumhurbaşkanını feshetmesi ise 3/5 oy çoğunluğu ile mümkün oluyor. Milletvekillerinin yeniden seçilmesinde dönem kısıtı bulunmuyor. Ancak biraz evvel ifade ettiğim gibi, Cumhurbaşkanı veya TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verdiğinde Cumhurbaşkanı iki dönem seçilme hakkının bir dönemini kaybetmiş oluyor.

12. Madde- Cumhurbaşkanı’nın olağanüstü hal ilan etme yetkisini düzenliyor.

13. Madde- Askeri mahkemeler kaldırılıyor ve yargıda birlik sağlanıyor.

14. Madde- Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun yapısında reforma gidiliyor. HSYK’nın 22 üyesinin şu anda 4’ünü cumhurbaşkanı, 16’sını ise atanmış yargı bürokratları seçiyor. Getirilen HSYK düzenlemesi ile sayısı 13’e inen kurulun yine 4’ünü cumhurbaşkanı, 7’sini ise bu kez TBMM seçiyor. Bakan ve müsteşar iki düzenlemede de doğal iki üye. Görüldüğü gibi atanmışların aleyhine, seçilmişlerin yani millet iradesinin lehine bir değişiklik söz konusudur. Cumhurbaşkanı’nın atadığı üye sayısı aynı kalmakta, sürece TBMM dâhil edilmektedir. Anayasa Mahkemesi ile ilgili bir değişiklik yoktur. Sadece iki askeri yargı üyesi AYM’den çıkmaktadır.

15. Madde- Meclis’in Cumhurbaşkanlığını hazırladığı bütçeyi onaylama kuralı getiriliyor. Bütçe Meclis tarafından onaylandığı takdirde yürürlüğe giriyor. Onaylanmaması halinde devlet işlerinin aksamaması için bir önceki bütçenin yeniden değerlemesi sağlanıyor.

16, 17 ve 18. Maddeler: Hükümet sistemi değiştiği için, anayasada yer alan “başbakan” ve “Bakanlar Kurulu” gibi ibarelerin çıkarılmasını ve yeni düzenleme ile uyumlu hale gelmesi sağlanıyor. 17. Geçici madde ise seçimlerin 2019’da yapılacağını düzenliyor. Son madde de yürürlük maddesidir.

“Anayasa değişikliği paketi 18 maddeden oluşuyor” dedik. 12 sayfalık anlaşılabilir bir metin bu. Değerli vatandaşlarımız https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss447ek1.pdf linkinden bu değişiklik teklifinin tamamını inceleyebilirler.

Akşam
22 Ocak 2017