Önce ‘yeşil’de anlaşalım…

Doğanın yeşilinden mi bahsediyoruz, doların yeşilinden mi?..

‘Dünya iki temel eşiği atlıyor. Yeşil ve dijital devrimler. Farklı olmakla birlikte bunlar bağlantılıdır”!.. (‘Critical Raw Materials and the Challenge of Climate Crisis in the New Millennium’, 01/10, B. Glosserman, APJJ.)

Doğa ve dijital. Bağlantılı. Açılış bu ise.. Eksiği ‘büyük para’dır. Bu üçlünün çocuk ‘mutant’ olur. Bizim için ‘murdar’a denk gelir…

İskoçya-Glasgow’da düzenlenen, ‘Birleşmiş Milletler 26’ncı İklim Konferansı (COP26)’ bekleneni vermedi. Açıkça, ‘başarısız’ diyen de çok ve dahi, Time Dergisi’nin ‘Yılın Kişisi’ olarak kapağa layık gördüğü Greta bile, ‘iki haftalık boş konuşmalar’ diyerek hayal kırıklığını vurguladı…

***

Ayrışma var; biri, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki sorumluluk üstlenme farklılığı. ‘Biz kirletmedik ki temizleyelim’ olarak özetlenebilecek ‘gelişmekte olan ülkelerin’ tutumu.. İki, gelişmiş ülkelerin ‘kaç paraysa verelim’ üstenciliği. Gelgelelim, ikisi de samimi değil. ABD, Çin ve Rusya, üzerine Hindistan en ciddi ‘pislik’ üreticileri. Üçü zirveye katılmadı bile. Diğerleri de, Avrupa ülkeleri dahil, külfetleri/parayı üstlenmekte yan çizdiler.

Fakat.. Zirvenin zaafiyetlerine takılıp, ‘dostlar alış-verişte görsüncü bunlar, zirveye bile özel uçakları ile geldiler, boş verin” derseniz.. ‘Aman’ diyeyim..

‘Eşik’i unutmayın! Onu atlatacaklar…

***

İzlenim o ki, dünya liderleri küresel iklim politikaları nasıl olacak bilmiyorlar. Ama bu ‘yeşilin, dijitalin ve para ağaları’nın bilmediği anlamına gelmiyor…

Örnekleyelim; 2009’daki COP12 Zirvesi’nde gerekli para 100 milyar dolar olarak belirlenmişti. Ayak bastı parası sayın. Bugün, 10 trilyonlarca dolardan bahsediliyor! Çin’i temiz tutmaya zaten güç yetmez, Hindistan için gerekli para 1,5 trilyon dolar!..

İklim/doğanın dijitalle evliliği için, artı, yeni dünyayla oluşacak ‘yeni pazarlar/hammaddeler’ için gerekli başlık parası bu!.. Evet, Glasgow’da metan emisyonlarını azaltma ve dünya ormanlarını korumaya yönelik iki anlaşma somut ve yararlıdır ama gerçekten iyi niyetli ve ‘takım ruhuna’ sadıksanız alt müştereklerdir…

Ruslar’ın İklim Büyükelçisi şöyle dedi: “Zirve hırs yarışı oldu. Bazı ülkelerin iddialı hedefleri, güvenilir yol haritaları ve bilimsel verilerden yoksun”…

Dünyanın çoğunluğu büyümek ve bunun için enerji tüketmek zorunda. Burada adil olunmazsa dünyadan hayır gelmez. İyi de nasıl? Yeni dünya dedikleri bu. Yeni insan da orada büyüyecek!..

***

ABD’nin İklim Özel Temsilcisi de şunları söyledi; “Trilyonlarca dolara ihtiyacımız var. Başarmamızın tek yolu, bu paranın toplanması”…

Gelişmekte olan ülkeler bu parayı veremez. Olsa zaten ‘gelişmekte olan ülkeler’ sınıfında olmazlardı. Gelişmiş ülkeler de veremez. Onların durumu eskisi gibi değil. ABD’de bile yok. Biden piyasaya para basmak için yırtınıyor, yoksa koltuk tehlikede…

Kaldı ki, bu parayı kim, nasıl yönetecek? Ortada plan yok. ‘Modern/çağdaş ülkelerin’ pandemiyi nasıl yönettiklerini gördük! Aşıyı dağıtamadılar. Birbirlerinin sağlık malzemelerini çaldılar. ABD, Rusya ve Hindistan salgınla hâlâ baş edemiyor.

O halde para nereden gelecek? Bildiniz, özel sektörden!.. Goldman Sachs, Morgan Stanley, Wells Fargo, State Street, Bank of America, JPMorgan. Bu bankalar 10 yıl içinde 4 trilyon dolar yatırım yapmayı kabul ettiler. Üstüne Wall Street. Bitmedi. Bir de ‘dijitaller’ var! Adını hepimizin bildiği, teknoloji/bilişim/sosyal medya devleri. Hani tarıma ve uzaya yatırım yapanlar!..

***

Sadece ABD mi? Çin de burada. Çünkü, Çin pazarı ‘yeşil devrim’ için açık pazar haline getirildi.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping; “Çin, yeşil ve düşük karbonlu kalkınma ve dijital ekonomi konusunda uluslararası işbirliğine derinden dahil olacak”…

Bu büyük açılım karşılığında ABD de Çin ürünleri üzerindeki tarifelerin düzeltilmesi, kısıtlamaların kaldırılması kıyağını çekecek. Şu sıralar Biden-Jinping buluşmasının hazırlıkları yapılıyor. İlk muştu oradan gelecek!..

Yeni dünyanın iklimini, daha yeşil olması için gerekli ‘yürütmeyi/yönetimi’ dijital yapacak. Paranın nereden geleceğini de söyledik. Yerleşik küresel enerji düzeni değişeceğinden, yeni pazarlar, yeni hammaddeler, onlar da yeni paralar yaratacak…

İklim ve dijital bu hammaddelere bağlı. Metaller ve mineraller için yeni bir çağdan bahsediliyor. ‘Nadir elementler’ bu pazarın en kıymetli/kritik metaları olacak. Yeşil ekonomiye geçiş bu ‘mallara’ talebi patlatacak. Fosil yakıtlara bağımlılığın yerini, yeni hammaddelere bağımlılık alabilir. Kimlerin elinde olduğu da biliniyor! (Listesini internette kolaylıkla bulabilirsiniz.) Tabii fosilciler fosil olmamak için direniyor, niza çıkacak…

O denli çetrefilli kolları var ki, mesela Türkiye’nin deniz MEB alanlarının yataklarında bunlardan ne kadar var merak etmeye başladım. Çünkü Japonya’daki, dünya ihtiyacını yüzyıllar boyu karşılar deniyor! Malûm, oralar şu sıralar problemli!..