Kaynayan üç stratejik küme/coğrafya var dünyada. Transatlantik İttifak’ın Avrupa parçası ile Rusya sınırlarının tamamı. İki, Kafkasya merkezli ve Karadeniz’den başlayıp, Hazar ve zaman içinde Çin’e doğru kayacak ‘Turanî Topraklar’ ve üç, Asya-Pasifik…

Bugünlük ilk ikisi üzerinde duralım. Buradaki kümeler kesişiyor, ortak kümeler oluşuyor. Gıllıgışlı çok iş var…

Hem Türkiye hem Avrupa için bugün en önemli konu, ABD ile Avrupa arasında ortaya çıkan ama görünürde hiç öyle bir şey yokmuş havası veren, yeni anlaşmazlık konjonktürüdür…

Bu anlaşmazlık, diğer iki küme ile birleşirken Türkiye üzerinden bir yol yapacak. Yani basit vaka gibi görünen bu ‘eski yenilik’, büyük fırsatlar hazırlayacak Ankara’ya…

Bir zamanlar AB hayalleri kurdurarak nemalanan kesimlerin, bugün Türkiye’nin AB tazelenmesine bakarak heyecanlanmaları dramatik. Tekrarlayalım; Avrupa Birliği ile değil, Birlik içinde belli siyasi duruş geliştiren odaklarla ilgili olduğunu anladıklarında, tıpkı kötü giden ABD-Türkiye ilişkilerine cin modeller üretenler gibi açıkta kalacaklar.

Çünkü mesele Türkiye-AB ilişkileri üzerindeki ölü toprağını atmak değil. Ölüyü kim kaldıracak, sorun o. Biz mi, onlar mı?..

***

Kayda geçirmek adına bir hafta geriden başlıyorum, çünkü maşallah, bu denli kritik meseleyi ne kimse yazıyor ne söylüyor. 10 gün öncesine farkında da değillerdi; “NATO’dan, ‘stratejik özerklik’ hedefleyen AB’ye ‘stratejik dayanışma’ önerisi. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, savunmasında ABD’ye bağımlılığını azaltıp, ‘stratejik olarak özerk’ olmak isteyen Avrupa Birliği’ne bu hedef yerine ‘stratejik dayanışma’ önerisinde bulundu… (03/03)

Biliyorduk, Birlik içinde, ‘Avrupa Ordusu’nu savunanlar vardı ve gelgelelim, hiç güç olamadılar, konuyu dışarıdan duyanlar da sırtlarını iki genel kabule yaslayıp, önemsemediler; bir, ‘hangi orduyla, hangi silahla, hangi parayla’, iki, ‘ABD buna izin vermez’ diyerek…

Kaldı ki, Trump sonrası Biden yönetimini şehvetli sevinç çığlıklarıyla karşılayan AB liderlikleri, ‘ortaklarına’ kavuşmanın coşkusu içindeydiler. Biden da hem G7 Zirvesi’nde hem Berlin Güvenlik Konferansı’nda, “ABD döndü, Transatlantik İttifak” döndü demiş, sonra aynı cümleleri tekrarlamış, ardından bir daha tekrarlamıştı. Döndüğünden emin olunsun istiyordu…

Meğer vurgunun gerekçesi bu değilmiş; döndüğü yeri eskisi gibi bulamadığının işaretiymiş. Çünkü transatlantik ittifakın Avrupalı kimi ortakları, ABD’nin ‘o kadar’ dönmesini istemiyormuş…

***

NATO eşittir ABD kabulünü hiç unutmadan sürdürelim…

O gün Stoltenberg konuşmasını şöyle sürdürdü;

“Transatlantik bağın zayıflaması sadece NATO’yu zayıflatmaz. Avrupa’yı da böler. Böyle bir şey ne Avrupa için ne NATO için iyi olur. Güçlü bir transatlantik bağ sadece ABD için değil Avrupa için de önemlidir”…

Net; Transatlantik ittifakta çatlak var. Blok bir kırılma değil bu. Renk verilmiyor ama çözülme görülüyor.

AB’nin cevabı tahmin edilenden izahlı oldu. Çatlağın genişliğini ve derinliğini hiç bir tahmin tutturamamıştı…

“AB üyesi ülkeler arasında, NATO dışında güvenlik ve savunma konularında ortak bir politika üretebilme arayışının son örneği, kabul edilen, ‘AB Stratejik Pusulası’ belgesi oldu”… (04/03)

Yani Avrupa Biden yönetimine ‘Hoşgeldin’ pankartları açarken, arka odalarda ‘stratejik özerklik’ arayışlarının gizli belgelerini, gizli toplantılarla hazırlıyormuş…

Fransa’nın fikrî liderliği ve Almanya’nın Haziran 2020’de dönem başkanlığındaki girişimi ile ortaya çıkan bu belge esasen AB’nin uluslararası sorunlarla özerk şekilde baş etme yöntemini işliyor. AB liderlerinin 25-26 Şubat 2021’de gerçekleşen zirvede ‘bağladıkları’ bu belge, “ABD’den özerk bir güvenlik ve savunma stratejisinin oluşturulmasını” içeriyor.

Yani konu sadece Avrupa Ordusu arayışı değil, o da dahil ama; AB ayrı bir stratejik yol kurmak istiyor. Tehdit değerlendirmelerini kendi yapmak istiyor!

ABD-NATO için kabul edilemez olan bu…

***

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in cümlelerini pek iyi okumalıyız. Az-buz ifadeler, on yıllardır duyulmuş sözler değil bunlar; “AB bu belgeyi hazırlayarak kendisi için NATO’dan özerk, AB’ye özgü güvenlik ve savunma strateji planı ortaya koyuyor”…

Aynı açıklamalardan beslenerek AB’nin NATO için aile olmaktan öte ortak olmak istemesi de anlaşılıyor. (‘AB Stratejik Pusula ile yön bulmaya çalışıyor’, 04/03, Dr. N. Bekar, AA.) ‘Aile’de Baba’dan şikayet var demektir ve dahi, ‘artık biz kendi kanatlarımızla uçmak istiyoruz’ metaforu yerindedir…

Avrupa’nın Rusya ve Çin’le nasıl bir ilişki kurmak istediği, Türkiye’ye kendi güvenlik anlayışı üzerinden nasıl bakacağı türünden sorular artık çok önemlidir.

Bu durumun ortaya çıkaracağı fırsat ve riskler, yeni dünya düzeninin gerçekleri ile de apaçık ilgilidir…